
Çocuk Ortopedi
Çocuk ortopedisi; bebek, çocuk ve ergenlerde rastlanan tüm iskelet kas sistemi hastalıklarının tanı tedavisiyle ve bu hastalıkların ileri yaşlara taşınabilen problemleriyle ilgilenen, Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dali’nin bir alt dalıdır. İskelet kas sistemi açısından doğumdan ergenlik evresine değin vücut gelişim süreci belirgin bir şekilde sürdüğü için bu dönemlerde rastlanan ortopedik sorunlar yetişkinlere kıyasla fark tanı ve tedavi yöntemleri gerektirir.
PEDIATRIK ORTOPEDİ DE SIKLIKLA RASTLANAN HASTALIKLAR
* Kalça çıkığı (Gelişimsel kalça displazisi)
* Serebral palsi (Beyin felci)
* Meningomyelosel (Spina bifida)
* Doguştan çarpik ayak (Pes ekinovarus)
* Boy kısalığı
* Doğumsal kas iskelet sistemi deformiteleri
* Omurga eğrilikleri (skolyoz, kifoz vb.)
* İskelet kas sistemi tümörleri
* Yürüme problemleri
* Düz tabanlık (Pes planovalgus)
* Çocukluk yaş grubu kırık çıkıkları ve yumuşak doku travmaları
* Doğumsal kol felci.
DOĞUŞTAN EĞRİ BOYUN (TORTIKOLLIS)
Bebek doğduğunda boynu bir yana doğru eğik duruyorsa bu duruma doğuştan eğn boyun (tortikollis) denir. Tortikollis varsa, boyun eğilmiş ve baş da bir yana doğru dönmüştür. Çocuğun kulağı köprücük kemiğine doğru yaklaşmıştır, yüz ise karşı tarafa bakar. Bu durumun sebebi o bölgedeki kasin gergin olmasidir. Doğuştan boyun eğriliğinde agrı olmaz.
Belirtileri
- Baş herhangi bir yana doğru eğiktir, yüz diğer yöne doğru dönüktür.
- Kas içerisinde sert bir kitle gozlenir. Bu kitle giderek küçülür ve kaybolur.
- Boynun hareket kabileyi kısıtlıdır.
- Yüzün bir tarafı düzleşmiş, diğer tarafı da uzamiş gibidir.
- Farklı sorunlarla benzeşebileceği için teşhisin uzman hekim tarafından konulması gerekir.
Tedavisi
Her eğri boyunlu 5 çocuktan birinde doğuştan kalça çıkığı görüldüğü için tanı ve tedavi işlemlerinden önce hekim bebeğin kalçasını da muayene ederek çıkık olup olmadığını araştırır. Başlangıç tedavisi günde birkaç kez yapılacak egzersizlerdir. Baş ters tarafa döndürülür ve boyun da karşı yana doğru eğilir. Bu şekilde kasin boyunun uzatılmasına çalışılır. Çocuğun yatarken başını istenilen tarafa döndürmesi için ilgisini çekecek oyuncaklar ya da eşyalar bu yöne koyulabilir. Genellikle bir yıl içerisinde eğri boyun vakaları düzelir. Düzelmezse cerrahi yönyemle gergin olan kasa müdahale edilir.
ÇOCUKLARDA ESNEK DÜZ TABANLIK
Çocuklar doğduklarında ayaklarında esnek düztabanlık vardır. Çocuk ayağa kalkıp yere bastığında ayağın arkı kaybolur. Çocuğun anne, baba ve diğer yakınları çocukta kalıcı bir sakatlık mı var diye endişelenirler. Birçok çocuk bu şekilde, herhangi bir problem olmadan büyümeye devam eder.
Esnek düz tabanlık için şunlar söylenebilir:
- Ağrısızdır.
- Yürümeyi ve spor yapmayı etkilemez.
- Herhangi bir tedavi, ameliyat gerektirmeden kendiliğinden düzelir.
- Esnek düz tabanlıkta, kas fonksiyonları ve eklem hareketleri normaldir, dolayısıyla ayaklar da normal kabul edilir.
- Topuk ve parmaklar arasındaki ayağın arkının düzleşmesini kemiklerin şekilleri ve sağlam bağiar engeller.
- Çocuk büyüdükçe ve ayakları üzerinde yürüdükçe yumuşak dokular gerginleşir ve sertleşir, ayagin arkı ortaya çıkar.
- Genellikle 5 yaşından sonra ayak normal şeklini alir. Çocuk ergenlik çağına gelmiş ve ayağında düztabanlık hala varsa ağr nedeni olabilir. Ağrılı durumlarda doktor muayenesi gerekir.
Tedavi
Çocuk yürüdüğü zaman ayaklarında ve bacaklarında ağrı hissediyorsa, aşil tendonunu gerici egzersizler tavsiye edilir, tabanlık onerilir. Eğer aşil tendonu çok gergin ise alç ile uzatma yapılabilir. Ergenlik döneminde ağrılı düztabanlık varsa ameliyat gerekebilir. Nadiren bazı esnek düz tabanlar çocuk büyüdükçe sertleşir ve ek tibbi müdahale gerektirebilir.
FEMUR BAŞI KAYMASI
Ergenlik döneminde en sık görülen kalça rahatsızlığıdır. Tedavilerden alınacak sonucun kalitesini teşhis süresi belirleyecektir. Femur kemiğinin büyümesini sağlayan kıkırdak plak baş ile boyun arasındadır. Büyümekte olan çocuklarda, bu kıkırdaktan itibaren baş yerinden oynar. Böylece kalça ekleminde deformite oluşur. Çocuk kalçasını içe doğru döndüremez, ayağı dışa doğru dönük durur, bacağı kısalır ve ayakta durmak ağrı vericidir. Bu durum, 10-18 yaşları arasındaki, özellikle şişman veya atletik çocuklarda daha sık görülür. Ameliyat ile femur başı çivilerle tutturulur ve daha fazla kayması önlenir. Çiviler başın kemiğe tutunmasını sağlar. Artirit gelişmişse tedavi daha da zordur. Farklı ameliyatlar da gerekebilir.
ÇARPIK AYAK (Clubfoot)
Parmakların ve topuğun içe doğru dönük olma durumudur ve elle düzeltmek istense bile faydası olmaz. Ayrıca bacaklar da olması gerekenden ince ve kusadır. Yaklaşık yeni doğan 1.000 bebekten birinde bu ayak deformitesi vardır. Çok daha basit şekil bozuklukları çarpık ayak sanılabileceği için tanısı konurken dikkatli olmak gerekir.
Çocuk yürümeye başlamadan önce ayaklarının fonksiyonel ve düzgün bir hale getirilmesi gerekir. İzlenecek ilk tedavi yöntemi germe ve alçılamadır. Ayaklanın düzeltilmesi için germe hareketleri seri alçılama tekniği ile ayak normal hale getirilmeye çalışılır. 6-12 hafta arası alçılama devam eder. Bu sürede ayaklarda görülecek renk değişikliği ve isi değişikliği düzenli takip edilmeli ve tedaviyi gerçekleştiren hekim bu durumlar gerçekleştiğinde hemen haberdar edilmelidir. Tedavi sonrası ayağın eski halini almaması için özel ayakkabı ve aletler kullanılmaya devam eder. Yedi seneye kadar risk devam edeceği için doktor takibi bu süre boyunca önemlidir.
Bu tedaviden sonuç alınamayacağı anlaşılırsa çocuk 6-12 aylık iken cerrahi yöntemler devreye alınır. Tek bir operasyonla ayağın bütün deformiteleri düzeltilir. Çocuk büyüme dönemini tamamladıktan sonra nadiren bir operasyona daha ihtiyaç duyulabilir. Çarpık ayak ameliyat ile düzeltildikten sonra da deformite kasların çekmesi ile tekrarlayabilir. Bu nedenle ayaklar minimum bir yıl boyunca özel ayakkabılarla desteklenir.
Tedavi başarılı olursa çocuk normal veya normale çok yakın ayaklar sahip olur. Büyüyünce herkesin giydiği ayakkabıları giyer, arkadaşlarıyla istediği gibi koşar ve oynar. Buna rağmen ayak küçük, bacak ise ince kalabilir. Fakat unutulmamalıdır ki tedavi edilmeme durumunda yaşam boyu sakatlık kaçınılmazdır.
GELİŞİMSEL KALÇA ÇIKIĞI
Gelişimsel kalça çıkığında uyluk kemiğinin başı (femur başı) yuvasının içinde stabil olarak kalamaz. Ayrıca eklem bağları da gevşek veya gergindir. Çocuk büyüyünce kalça eklemi tam olarak çıkar. Yuva sığ, baş küçük kalır. Çocuk bu nedenle geç yürür. Tedavi edilmezse, eklemde kireçlenmeye neden olur ve kalça ağrılı bir hale gelir. Çıkık olan tarafta kısalık olur.
Gelişimsel kalça çıkığında erken teşhis ve tedavi çok önemlidir. Bebek doğunca kalçaları muhakkak muayene edilmelidir. Şüpheli durumlarda ve risk altındaki bebeklerde ultrason tetkiki gerekir. Çocuk yürümeye başladıktan sonra teşhis edilirse tedavi zor ve daha karışıktır. Kimi zaman imkansızdır.
Belirtileri
Gelişimsel kalça çıkığı bazen hiç belirti vermeyebilir ama aşağıdaki durumların varlığında bir doktora başvurmak gerekir.
- Bacaklar arasında uzunluk farkı
- Cilt pililerinde asimetri
- Kalça hareketlerinde kısıtlılık
- Topallama * Parmak ucunda yürüme
- Diz kırmadan sağa sola doğru geniş adım atma
Tedavisi
Tedavi süreci yaşa göre değişkenlik gösterir. Erken teşhis sonuca ulaşmayı ve tedavi sürecini kolaylaştırır.
Yenidoğanlarda
Pavlik ismi verilen ve kalçayı yerinde tutan atkalar ile tedavi edilir. Bu atkı ile kalça 1-2 ay istenilen pozisyonda tutulur. Bu süre içerisinde eklem bağları sıkılaşacak, yuva gelişecek ve kalça çıkamayacak duruma gelecektir.
1-6 Aylıklarda Pavlik atkısı bu aylarda da olumlu sonuçlar verebilir. Eğer sonuç vermezse anestezi altında kalça yerine konur ve çocuk alçıya alınır. Alçı süresi 3-4 ay sürebilir.
6-18 Aylıklarda Anestezi altında kalça yerine konulur ve alçı yapılır. Kapalı yöntemlerle işlem tamamlanamazsa ameliyat yapılır, kalça eklemi açılır ve bu şeklide redüksiyon sağlanır. Her iki yöntemde de alçı süresi ortalama 4 ay kadardır ve zorunludur.
18 Aydan büyüklerde Bu dönemde durum çok daha ciddi boyutlara ulaşmıştır. Daha büyük bir cerrahi operasyon gerekebilir. Bu ameliyat ile siğ olan yuvaya derinlik verilmeye çalışılır. Büyük çocuklarda femura da müdahale edilir. Ameliyattan sonra alç yapılır; alçı süresi 6-8 haftadır.
İÇE DÖNÜK BASMA
İçe basma, yürürken veya koşarken, ayak uçlarının karşıya doğru bakacağına içe doğru dönük durmasına denir. Çocuğunuz içe dönük basarak yürüyorsa çok büyük ihtimalle büyüdükçe normale dönecektir. Özel bir ayakkabı, egzersiz veya herhangi bir tedavi gerektirmez. İçe basarak yürüyen çocuklar ayağı takılıp tökezleyebilir. Ayrıca, şu durumlarında bilinmesi gerekir:
- Genellikle ağrı vermez.
- Yürümeyi öğrenmede soru teşkil etmez.
- Yetişkin hayatta kireçlenmeye sebep olmaz.
İçe Basma Sebepleri
- Tibia (kaval) kemiğinde dönme
- Femur (uyluk) kemiğinde dönme
- Dizden çarpık bacak
- Tarak kemiklerinde içe dönüklük